Người khiếm thị dùng máy tính và internet như thế nào - bài viết lang man không có tính chất cung cấp thông tin chuyên môn

(Bài này đã post trên facebook tháng trước, giờ mang về đây lưu trữ lại ;) )

Hôm nay mình thua trận trên một forum nên buồn quá lấy sách ra đọc rồi ngẫm nghĩ về câu hỏi đặt ra đã lâu: Làm sao người khiếm thị/mù sử dụng máy tính và internet?


Thực sự mà nói như bản thân mình, 2 mắt còn khá tốt mà chưa kể có kiến thức cơ bản về máy tính rồi mà nhiều khi còn điên loạn. Nhớ hồ học cấp 3 chưa biết mốc xì gì về máy tính. Khi đó mình có nhận học bổng của hội khuyến học và trong hội có chị khiếm thị nhưng vẫn đi làm và hỏi ra mới biết chỉ làm kế toán và phải sử dụng máy tính hàng ngày. Ngày đó mình ngu ngơ chả biết máy tính là gì nhưng cũng nuôi cái mong ước nho nhỏ là mai này nếu mình học về máy tính mình sẽ cố gắng tìm hiểu và giúp đỡ những người như chỉ. Lúc đó thực sự bản thân cũng nể phục chỉ vô cùng vì mình sáng mắt đây mà còn chưa biết cái máy tính nó ra sao. Thế mà, than ôi cái ước mơ nho nhỏ của mình nó bị chết từ khi nào không biết dù sau đó mình đã theo học CNTT đàng hoàng và tốt nghiệp đi làm hết mấy năm trời. Đúng là cơm áo gạo tiền còn là nỗi lo thì ước mơ chỉ nằm trong diện ưu tiến yếu kém (giống kiểu học lực yếu kém vậy). Ngẫm nghĩ thì có lẽ nhờ cái ước mơ đó mà mình chọn ngành CNTT và theo đuổi đến giờ chăng? Bản thân cũng không hiểu rõ lắm nhưng thôi, cứ coi như vậy đi cho nó đỡ đau lòng.





Thường bi giờ mỗi khi có câu hỏi bạn sẽ đi hỏi ai? Chàng Google chứ ai nữa :P. Lang man 1 tí, vừa mấy bữa rồi đọc được bài báo trên 1 trang uy tín nói rằng Google là thủ phạm giết chết trí nhớ của loài người. Ai tin hay ko thì ko rõ nhưng với mình thì mình tin. Giờ cái gì cũng search search tìm tìm chứ ko chịu ráng bỏ cái gì trong óc để nhớ lâu như mình đã từng làm rất tốt. Thành thử giờ càng dùng máy tính nhiều càng thấy mình ngu lạ bởi toàn sử dụng bộ nhớ ngoài. Ngay cả đọc tin tức, lúc mấy năm đầu thì ngồi đọc kỹ chứ bây giờ dùng feeder, tuổi thọ của một bản tin ngắn cỡ 1 giây là cùng. Lướt lướt cuộn cuộn chuột một cái là đi phăng hết mấy trăm tin tức. Nhiều khi đọc đi wa rồi thấy hứng thú một tí chỉ vì một vài từ nằm trong diện mình đang quan tâm, thế là cuộn chuột ngược lại mà cuộn hoài ko đúng bài mới lướt qua với lý do là trước đó cuộn quá nhanh :D. Quen thói đọc lướt đến nổi đọc lát chữ phía sau nó nhảy lên fía trước đứng, đôi khi phải dừng lại một tí để suy nghĩ và đọc đi đọc lại coi mình đọc nhầm chỗ nào không. Than ôi, đúng là ngày càng tệ.



Ừ thì đã lỡ tệ rồi, giờ nhờ vả anh Google. Gõ vô tiếng Anh trước (ko fải sính ngoại mà là do fải làm việc trong môi trường này khá lâu nên nó thành thói quen cứ gõ gõ vậy thôi). Nhìn vào kết quả search thì thấy nghẹt trời đất kết quả. Thôi chơi trò bốc thăm trúng thưởng, click vào mấy links đầu coi sao. Mí links này xuất phát từ evengrounds.com.

http://www.evengrounds.com/blog/challenges-of-blind-internet-users

http://www.evengrounds.com/blog/how-blind-people-read-web-page



OK, đọc hết 2 link này thì biết là cần 2 thứ, một là ctrình đọc màn hình và 2 là 1 browser xịn support tốt accessibility. (Tự sự: Ê, dừng lại, viết TViệt TAnh lẫn lộn rồi kìa, sửa ngay nha, mày chúa ghét vụ đó mà). Thế là đi tải mí anh đó về cài vô máy và giả bộ nhắm mắt từ đầu đến cuối để nó đưa đẩy mình theo (giống như ngừơi khiếm thị khi họ phải dùng máy). Mà đúng là ko như ý muốn, ko fải muốn nhắm mắt là nhắm đâu, khó dã man. Nhắm được khoảng 30 giây không thấy nó nói gì là thấy tò mò mở mắt ra rồi. Cứ thể, cuối cùng toàn dùng máy khi mở mắt :)). Tự nhủ thôi kệ, mới bắt đầu mà, còn nhiều thời gian để chơi.



Ctrình dùng thử là JAWS và WEBBIE (cái này không cần lắm). Cài xong JAWS 1 cái nó bắt đầu phản pháo mình, đọc rả rít nghe nhứt lỗ tai luôn. Vừa quơ chuột một cái, nó đọc. Focus vào trang web hay ứng dụng một cái nó đọc hết văn bản luôn. Gõ một email cho 2 pà chị, nó cũng đọc từ đầu chí cuối. Bắt đầu cảm thấy nhứt đầu rồi. Tưởng tượng giọng đọc như máy (hay rôbốt?) mà cứ ngập ngừng ngập ngừng hoài, chịu hết nổi. Giờ làm sao? Không lẽ mới cài mà đi tắt (disable) nó đi, dở vậy à? Không, cứ chạy tiếp coi sao. Nhảy vô menu settings của nó để coi một số phần chỉnh sửa thiết lập (chỉnh giọng nói hay tốc độ, tắt mở bằng phím tắt ...) để tiện hơn. Mới mở help manual của nó ra một cái, nó nhảy vô đọc khí thế luôn. Điệu này chít chít chít rồi, thôi, thông cảm cho mình tắt JAWS tạm thời tí xíu nhe. Ăn gian tí không ai biết đâu, đừng lo :P. Giờ yên ắng một lúc rồi nè, mở ra coi danh sách phím tắt, ặc, tưởng ngã ghế luôn. Danh sách dài dằng dặt. Nhìn cái là biết bộ óc thiếu minh mẩn của mình tê liệt rồi. Giờ mới bắt đầu thấy được sự thống khổ và thông thái của ngừơi khiếm thị khi phải dùng máy tính. Đây chính là cái danh sách họ phải nhớ nè. Và hơn thế nữa, mỗi thao tác trên máy tính họ phải nghe giọng máy kè kè đinh tai nhứt óc. Chưa kể là khi các website không hỗ trợ tốt thì họ hoàn toàn cụt đường phải bỏ dở quá trình làm việc. Nghĩ coi cái CAPCHA mắt mình nhìn đây mà còn chết huống chi người khiếm thị. Trang nào hỗ trợ giọng đọc (voice) trên CAPCHA thì tốt, không thì chỉ có mà chít.



Thế thì bây giờ làm sao? Thôi chắc do mình đang dùng bộ đọc TAnh nên cảm giác như rôbô, chắc thử bộ TViệt xem sao.

Lại liên hệ anh Google, anh ơi cho em hỏi người Việt dùng ctrình gì để đọc màn hình máy tính vậy anh? Ảnh trả lời nhiều lắm nhưng nhớ đại khái ý ảnh là mày thử dùng JAWS kết hợp với bộ đọc TViệt xem sao. Lý do nhớ ý này của ảnh là tại mình đã cài JAWS trên máy rồi :P. Thế là bi giờ nhờ ảnh mà mình đang ngồi tải xuống 1 đống công cụ và rãnh rỗi để viết cái này. Không biết mình còn đủ kiên nhẫn để ngồi tập làm người khiếm thị lướt web sau khi tải xong ko nữa. Lẽ nào lại bỏ dở giấc mơ (chưa hình thành) lần nữa sao ta? Thôi kệ, giờ cứ tâm niệm với bản thân là nếu có học thiết kế hay viết code cho website thì nhớ đến các bạn khiếm thị nhé. Không làm gì được nhiều thì cứ làm những gì mình có thể trước.



Trong lúc lang thang cũng đọc được bài báo này: http://laodong.com.vn/Tin-Tuc/Chang-hiep-si-cua-nguoi-khiem-thi/44139. Đọc xong thấy phục ảnh và người khiếm thị  nhiều quá bởi lẽ so với họ chắc mình chưa ra được đến hạt bụi. Và vì chưa ra được hạt bụi nên gió thổi nó bay mất luôn rồi. Quay lại đọc sách đi kìa!!!!